Oct 2

Солрӯзи шоҳ шудани Дориюши Бузург, падари натсионализми эронӣ

Тарзи нишастан, либоси Дориюши Бузург, курсӣ ва чӯбдасти ӯ нишонаи тамаддуни азим ва пешрафтаи эрониён дар 25 қарни пеш аст, ки ҷаҳонро шигифтзада кардааст. Бояд дид, ки чаро авомиле моро ба қаҳқаро бурдааст ва дар садади ҷуброн баромад. Дориюши ҳахоманишӣ, писари Виштосп аз бузургони Порс дар нахустин рӯз аз ҷашнҳои Меҳргон, (2 октябр) дар соли 522 пеш аз мелод шоҳи Эрон шуд.     Дар даврони ҳукумати 36 солаи Дориюши Бузург, қаламрави Эрон аз Синд (Indus) то соҳилҳои Либӣ дар Офриқо ва аз шимоли баҳри Мармара дар Урупо (Thrace) то кӯҳҳои Помир дар Осиё шомили ҳамаи Ховари Миёнаи имрӯз, Осиёи Миёна, қисмате аз Осиёи ҷанубӣ, Кавказ, Миср ва қисмате аз Судан буд, ки ба устонҳои сершумор тақсим шуда, мустақиман зери назари ҳукумати марказӣ ва бо қонунҳои воҳид идора мешуданд. Ва ба он қисмате, ки се тоифаи эронӣ дар он сукунат дошта, дорои ниёкон ва фарҳанги муштарак буда ва ойинҳои наврӯзро гиромӣ дошта ва яксон баргузор кардаанд, Эронзамин гуфтаанд (модҳо аз Рей ба самти ғарб ва шимолу ғарб, аз ҷумла курдҳо ва озариҳо, порсҳо аз минтақаи Рей ба ҷануб то ҷазираҳои Халиҷи Форс ва аз шарқ то он сӯи Ҳиндукуш ва интиҳои Бадахшон ва портҳо дар шимолу шарқӣ).     Миср устони шашуми Эрон буд.     Куруш бунёдгузори Эрон будааст, вале насионализми эронӣ бо Дориюши Бузург ба дунё омадааст.     Куруш ҷаҳонӣ фикр мекард, ва як ҷомеаи Муштаракулманофеъ бо ҳуқуқи баробар ба марказияти Эрон ба вуҷуд оварда, дахолат дар умури дохилии аъзои Иттиҳодияро раво намедошт.     Дориюши Бузург дар катибаҳое, ки аз ӯ боқӣ мондаанд, бо ситоиши Аҳурамаздо, ки замину осмон ва башару шодиҳоро офаридааст, шоҳи худ бар ин сарзамини паҳноварро, ки мардони хуб ва асбони хуб дорад, аз иноёти ӯ донистааст ва дар яке аз катибаҳояш аз Аҳурамаздо хостааст, ки Эронзаминро аз офати дурӯғ ва балои хушксолӣ дар амон дорад.     Аз корҳои муҳими Дориюши Бузург эҷоди оброҳе миёни Баҳри Сурх ва рӯди Нил буд, ки Халиҷи Форсро ба Баҳри Миёназамин пайваст созад. Кори муҳими дигари ӯ дастури сохтани Тахти Ҷамшед буд, ки шоҳнишини Эронзамин бошад (пойтахти идории Эрон шаҳри Шуш буд). Эҷоди як сипоҳи ҳамеша омода дар марказ, ки то расидани соири воҳидҳои артиш аз шаҳристонҳо ва нуқоти дурдасти кишвар, битавонад дар муқобили ҳар гуна таҳоҷуми ногаҳонӣ истодагӣ кунад, иқдоми муҳими дигари ӯ буд. Зарби сиккаи зару сим, махсусан сиккаҳои тиллоӣ тақрибан холис бо номи дарик – дорик – дар соли 515 пеш аз мелод ибтикори муҳими Дориюши Бузург аст. Таъсиси пустхона, додгоҳ, кӯдакистон ва дабистон (барои писарон) ва вазъи қонунҳо ва тарифҳои молиётӣ ва эҷоди як неруи баҳрӣ дар Халиҷи Форс чанд намунаи дигар аз корҳои Дориюши Бузург ба шумор меояд. Омрикоиён 23 қарн баъд ҳангоми таъсиси пӯстхонаи давлатии ин кишвар ҳамон шиори Дориюши Бузургро бар сари дари он ҳак карданд, ки боду борон монеъи кори чопорҳо нахоҳад буд. Дориюш миёни Шуш ва соҳили Баҳри Миёназамин навъе ҷодаи асфалтӣ кашида буд, ки ахиран қисмате аз он ба даст омадааст. Иқдоми низомии бесобиқаи Дориюши Бузург интиқоли 24 ҳазор савора ва пиёда бо киштӣ аз шарқи Миёназамин ба соҳили Отен дар Юнон (800 километр) буд.     Дориюш, ки бо Отусо, духтари Куруши Бузург издивоҷ карда буд, дар соли 486 пеш аз мелод даргузашт ва писараш Хашоёршо, набераи Куруш бар ҷои ӯ нишаст, ки сиёсати падарро дунбол кард. Дориюш дар Нақши Рустам дафн шудааст.     Бархе муаррихон шоҳ шудани Дориюшро 16 меҳр (8 октябр) охирин рӯзи ойинҳои Меҳргон навиштаанд. Дар он замон маросими Меҳргон шаш рӯз идома дошт. Ойинҳои Меҳр пас аз Наврӯз аз муҳимтарин идҳои миллии эрониён будааст.     Аз замони Дориюш буд, ки мадрасаҳо пас аз ойинҳои меҳргон оғоз ба кор кардаанд, ки ин расм аз тариқи Юнон ба саросари ҷаҳон мунтақил шудааст. Гарчи дар баъзе кишвар ба мулоҳизоти иқлимӣ, мадорис чанд рӯз пештар ба кор оғоз мекунанд. Ҳадафи аслии мадорис дар Эрони аҳди ҳахоманишӣ, асосан тадриси ахлоқиёт, тандурустӣ, саворӣ ва тирандозӣ ва саранҷом интихоби кӯдакони боистеъдод барои хидмат дар артиш буд. Ба навиштаи муаррихони румӣ, омӯзгорони эронӣ дар дабистонҳо ба кӯдакон меомӯхтанд, ки иқтидор ва азамати ватан ва ҳифзи тамаддуни онон бастагӣ ба он дорад, ки дӯст ва муттаҳид бошанд ва артише шикастнопазир дошта бошанд.     ***     Рӯзҳои моҳ дар Эрони бостон дорои номи хос буданд, ки рӯзи шонздаҳуми ҳар моҳ рӯзи меҳр буд. Бинобар ин, рӯзи меҳр дар моҳи меҳр муҳимтарин рӯзи ойинҳои меҳргон будааст. Ойинҳои меҳр, пас аз наврӯз муҳимтарин иди миллии эрониён будааст, ки наврӯз бо баҳор ва шукуфа ва навиди баракат оғоз шуд ва меҳргон ба хотири поёни ҷамъоварии маҳсул ва оғози шашмоҳаи шабҳои тӯлонитар ва сармо.     Меҳргон ойинҳои сипосгузорӣ ба даргоҳи Худованд будааст, ки он ҳама неъмат арзонӣ дошта ва низ таҳкими дӯстӣ ва муҳаббат миёни эрониён. Дар айёми Меҳргон меҳмониҳои бузург барпо мешуда ва пазироӣ бо анвоъи мева расм буда, вале ба дурустӣ маълум нест, ки аз чи замон пазироӣ бо оши ришта расм гардидааст. Ҳамчунин ба дурустӣ рӯшан нест, ки аз чи замон рӯзи меҳргонро ба чаҳордаҳуми меҳрмоҳ гузаронидаанд ва чаро?.      ин Эронро Дориюши Бузург ба мерос гузош      Катибаи дуои Дориюши Бузург барои Эрон, ин катиба ки акси он дар боло дарҷ шудааст, 25 аср умр дорад ва нишонаи алоқаи амиқи Дориюш ва ватани муштараки мо аст

Нуфузи фарҳангии Эрон дар Чин

Ба навиштаи муаррихон, басти фарҳанги эронӣ дар Чин сабаб шуд, ки то октябри соли 50 пеш аз мелод тақрибан дар ҳамаи Чин вожаи эронии сатрапиро барои фамондеҳон ба кор баранд. Медонем, ки вожаи Чинро эрониён аз номи сулолаи подшоҳони Кин, ҳокимони он кишвар дар аҳди қадим сохтанд ва ин вожа аз Эрон ба Урупо интиқол ёфт ва ҷаҳонӣ шудааст. Ҳол он, ки чиниҳо кишварашонро бо вожаи дигаре хитоб мекунанд.

Душмани душмани ман, дӯсти ман аст

Мувофиқи таърихча, дар ҷараёни ҷанги дохилии юнониён, маъруф ба ҷанги Пелопониз, ки аз соли 431 то 404 пеш аз мелод тӯл кашид ва ба пирӯзии Спарта ва поёни истиқлол ва ҳокимияти Отен анҷомид; давлати ҳахоманишии Эрон пул, хӯрокворӣ, ҷангафзор ва ҳатто киштӣ дар ихтиёри спартагиҳо гузошт, то ба дасти онон интиқоми худро аз отениҳо бигирад ва шоҳи вақти эрониён бар ин стратегия унвони “душмани душмани ман, дӯсти ман аст” гузошта буд, ки Наполеон онро аз байни таърих берун кашид, зинда кард ва инак беш аз ҳар вақти дигар ба кор меравад.

Зодрӯзи Ганди

2 октябр, зодрӯзи Маҳатма Ганди (Моҳандас Ганди), роҳбари инқилоби истиқлоли Ҳиндустон ва бунёдгузори Ҷумҳурии Ҳинд аст.      Ганди Вай мубтакири муборизаи манфӣ (нофармонии маданӣ) барои расидан ба мақсади сиёсӣ, ва низ намунаи содаи зистан ва фурӯтанӣ ба шумор меояд. Вай, ки дар дувуми октябри соли 1869 ба дунё омада буд, 78 сол умр дид ва дар соли 1948 ҷони худро бар сари таъмини оромиши Ҳинд гузорд ва ба дасти як ҳиндуи мутаассиб ва мухолифи тақсими шибҳи қораи Ҳиндустон ба ду кишвари Ҳинд ва Покистон террор шуд.

Ҳадяи муаллиф Ин сайти мустақил ва озод, ҳадяи ночизи муаллифи он ба ҳамаи эрониён, эронитаборҳо ва порсизабонон аст, ки эшонро аз ҷон азизтар дорад; ва хидмате меҳанӣ ва омӯзишӣ, ки хидмат ба Меҳан, ҳамватанон ва эронитаборҳо як вазифа, рисолат ва қарзе аст, ки бояд шариф ва халалнопазир бошад ва дар роҳи анҷоми вазифаи меҳанӣ ниёз ба ҳимояти моддии эҳдоӣ набояд бошад ва нахоҳад буд. Интихоби мавзӯъ барои нигориш ва пешниҳод дар сайт назари шахсии муаллиф аст.