Sep 17

Порсӣ дувумин забони классикӣ ва бостонӣ

Забоншиносон ва адибони урупоӣ дар поёни нишасти серӯзаи худ дар шаҳри Берлин, ки дар нимаи сентябри соли 1872 баргузор шуд, забони порсиро дар қатори забонҳои юнонӣ, лотин ва санскрит, яке аз чаҳор забони классикӣ эълом карданд. Дар ин Иҷлос, забонҳои ҳиндуаврупоӣ мавриди баррасӣ қарор гирифт. Ин нишаст, забони порсиро аз лиҳози классик будан, забони шумораи ду (пас аз забони юнонӣ) қарор дод. Забони порсӣ аз ин лиҳоз як қарн аз лотин ва 12 қарн аз забони инглисӣ пештар аст. Дар ҳамин Иҷлос, забони авастоӣ шохаи бидуни мутакаллими (сӯҳбат) забони форсӣ эълом шуд ва гуфта шуд, ки решаи авастоӣ аз Хуросони шарқӣ (бахши шимолии Афғонистони имрӯз, Тоҷикистон ва Фароруд) буда ва бинобар ин, ба эҳтимоли зиёд Зартушт дар ин минтақа ба дунё омад ва аз он ҷо ба Озарбойҷон рафтааст. Дар таъриф забонеро классик меноманд, ки аввалан бостонӣ бошад, сониян адабиёти ғанӣ дошта бошад ва солисан дар охири ҳазораи умри худ тағйироте андак дошта бошад. Бинобар ин, қазоват бар пояи адабиёти забон ва дарсади тағйироти он дар ҳазор соли пеш аз замони ба қазоват нишастан аст. Ҳеҷ забоне дар тӯли замон орӣ аз тағйир набудааст, вале ҳарчи ки ин тағйирот камтар бошад, он забон классиктар аст ва истеҳкоми бештаре дорад. Забони эрониён ва порсизабонон инак ҳамон аст, ки Фирдавсӣ ва Ҳофиз ба он шеър гуфтаанд; ҳамон вожаҳо, ибораҳо ва дастури забон. Дар Иҷлоси Берлин забоншиносон ва адибони пазируфтанд, ки адабиёти форсӣ дар асрҳои миёна дар садри адабиёти соири миллатҳо қарор дошта ва Эрон дар он қарнҳо беш аз ҳар миллати дигар шоир, нависанда ва андешаманд (ҳаким-файласуф) ба вуҷуд оварда, ки суханон ва афкорашон шуниданӣ ва пандомез аст.Дар нишастҳои солҳои 1922 ва 1936 мақоми забони форсӣ (мақоми дувум) дар миёни забонҳои бостонӣ ва классики ҳиндуаврупоӣ бори дигар таъйид шуд.

Солрӯзи даргузашти Кандорсет ва нигоҳе ба андешаҳои ӯ

Кандорсет (ماركيز دو كندورسه Marquis de Condorcet) Маркиз де Кодорсет(ماركيز دو كندورسه Marquis de Condorcet), файласуф ва риёзидони асри Ренессанси Фаронса 17 сентябри соли 1794 вафот кард. Вай танҳо андешаманди даврони Ренессанс буд, ки дар ҷараёни инқилоби Фаронса зинда буд. Ӯ аз ҳамзамонони Волтер, Турко, Дидро буд, ки беш аз 50 китоб ва рисола аз худ бар ҷой гузордааст. Кандорсет нахустин андешаманде буд, ки мавзӯъи сотсиаэкономикро ба миён гузошт. Ба далели иттилооти риёзиаш аз файласуфони ратсионалист ба шумор меравад, яъне нуқтаи муқобили фалсафаи инглисӣ, ки таҷрибаро пояи кор ба ҳисоб меоваранд. Вай ба далели дониши риёзӣ, аз қоидаҳои ҳисоби фозила дар мабоҳиси эҳтимолот дар пешбинии падидаҳои иҷтимоӣ ва иқтисодӣ истифода кардааст.     Кандорсет бо русум ихтилофи назар дошт, зеро ба далел, на ирода мӯътақид буд ва мегуфт, ки аксарият агар далел надошта бошад, шикаст мехӯрад.     Кандорсет ақида дошт, ки инсон рӯ ба камол аст ва агар дар ҷомеае инсон ба сӯи камол пешрафт надошта бошад, айб аз ҷомеа аст, ки рушди иҷтимоиро монеъ мешавад, на аз фард.     Кандорсет дар инқилоби Фаронса нақши калидӣ дошт ва аз ҳаводорони жиранданҳо (гурӯҳи миёнарав ва мӯътадил) буд. Вай ба инқилоби Фаронса ба ин ҷиҳат умед баста буд, ки боиси таҷдиди сохтори ҷомеа бошад, вале бо порае аз корҳои тавом бо хушунати инқилобчиён, аз ҷумла эъдом мухолиф буд. Ӯ ҳатто раъй ба эъдоми Луи 16-ро надод. Мухолифати Кандорсет бо хушунатҳои инқилобиён сабаб шуд, ки мавриди шубҳа қарор гирад ва иҷборан фирор кунад. Кандорсет дар махфигоҳ чанд китоб ва рисола навишт, аз ҷумла рисолае таҳти унвони “Пешрафти равонии инсон”.     Вай саранҷом дар соли 1794 дастгир шуд ва дар боздоштгоҳ даргузашт. Порае навиштаанд, ки худкушӣ кард ва ба гумони иддае ҳам ифротиёни инқилоб ӯро дар зиндон куштанд. Ба ҳар ҳол, марги ӯ яке аз авомили поён ёфтани инқилоби Фаронса ба шумор оварда шудааст.

Нахустин сонеҳаи ҳавоӣ дар таърихи башар

Томас Селфриҷ 17 сентябри сооли 1908, ҷаҳон бо нахустин сонеҳаи ҳавоӣ рӯ ба рӯ шуд. Дар ин рӯз, ки аз умри ҳавонавардӣ чанде беш намегузашт, як ҳавопаймо дар осмони Омрико сарнагун шуд ва халабони он афсар Томас Селфриҷ ҷон супурд.     Се сол баъд, дар ҳамин рӯз (соли 1911) нахустин парвози миёни шарқу ғарби ШМА анҷом шуд ва ҳавопаймое, ки аз Ню Йорк парвоз карда буд, 82 соату 4 дақиқа баъд дар Калифорния бар замин нишаст. Дар ҳоли ҳозир ҳавопаймоҳои бозаргонӣ ин масофатро дар панҷ соат тай мекунанд.

Қатли миёнарави Созмони Милал дар Фаластин

Бернадотт Кант Фолк Бернадотт, миёнарави Созмони Милал дар ҳалли масъалаи арабҳо ва Исроил 17 сентябри соли 1948 ҳангоме ки бо мошин аз як минтақаи исроилӣ дар Фаластин мегузашт, ҳадафи тирандозии як исроилии ифротӣ қарор гирифт ва кушта шуд. Дар ин тирандозӣ як сарҳанги фаронсавии нозир бар оташбас низ кушта шуд. Бернадотт дар охирин гузориши худ ба Дабири кулли Созмони Милал ёдовар шуд, ки арабҳое ки аз хонаҳои худ ихроҷ ва овора шудаанд, бояд бозгарданд ва дар тартиботи баъдӣ, Иерусалим бояд вазъияти вежа дошта бошад. Вай хатти марзии нав миёни арабҳо ва Исроил ироа дода буд.     Бернадотт дипломати шветсиягӣ, ки як амирзодаи ин кишвар буд, қаблан муваффақ шуда буд, ки мувофиқати арабҳо ва исроилиҳоро ба чаҳор ва ҳафт оташбас ба даст оварад ва иттиҳодияи тозатаъсиси арабро ором созад, аммо ҳеҷ як аз тарафҳо бо тарҳҳои ӯ мувофиқат надоштанд. Бернадотт дар ҳамон замон пешбинӣ карда буд, ки агар роҳи ҳалли фаврӣ барои масъалаи Фаластин ёфт нашавад, ин масъала даҳҳо сол идома ёфта, боиси хунрезии фаровон хоҳад шуд ва қудратҳои рақиб аз он ба суди худ сӯистифода хоҳанд кард ва сулҳи ҷаҳонӣ дар хатар хоҳад афтод.

Уго Чавес, раҳбари Венесуэла хостори интиқоли ҷои Созмони Милал аз Ню Йорк шуд

Уго Чавес ҳангоми интиқод Уго Чавес, Президенти Венесуэла ва соҳиби назарияи сотсиализми қарни 21, 15 сентябри соли 2005 дар нутқи худ дар ҷамъомади сарони кишварҳо дар Созмони Милал, ки ба муносибати шастумин соли таъсиси ин Созмон дар Ню Йорк гирд омада буданд, шадидтарин нутқро бар зидди давлати Ҷорҷ Буш эрод кард. Вай дар ин нутқ гуфт: Буш, ки бидуни иҷозати Созмони Милал ва ба рағми мухолифати ин Созмон ба Ироқ лашкар кашид ва ин кишварро ишғоли низомӣ кард ва ба ин рӯз афканд, набояд дигаронро аз ин Созмон битарсонад. Ҷанги Ироқ нишон дод, ки Омрико барои Созмони Милал арзише қоил нест ва танҳо мехоҳад аз он истифодаи абзорӣ кунад. Чаро Омрико пас аз он ки аслиҳаи куштори ҷамъӣ дар Ироқ наёфт, он ҷоро тарк накард? Баҳонаи лашкаркашӣ ба Ироқ, вуҷуди аслиҳаи куштори ҷамъӣ дар ин кишвар буд, ки қаблан ҳам гуфта шуд, чунин чизе вуҷуд надорад.     Вай сипас пешниҳод кард, ки Созмони Милал ба як кишвари дар ҳоли тавсеа ва ба як шаҳр ва ё бандари озод мунтақил гардад ва гуфт, ки ҷои Созмони Милал бояд дар ҷое бошад, ки ҳамагон бидуни рӯ ба рӯ шудан бо ин ҳама ташрифот ва бозрасӣ ва аъмоли сиёсат ва табъиз битавонанд ба он дастрасӣ дошта бошанд ва нигарони виза ва аз ин қабил монеаҳо набошанд.     Вақте ки барои Чавеси чапгаро ёддошт ирсол шуд, ки замон барои нутқи ӯ ки панҷ дақиқа таъйин шудааст ба поён расида, ёддоштро ба гӯшае афканд ва гуфт: чаро ба Ҷорҷ Буш 20 даққиа дода шуд ва ба сарони дигар, аз ҷумла ман фақат 5 дақиқа! Ва ба нутқи бидуни навиштаи худ идома дод.

Идомаи варшикастагиҳо дар Омрико ва ҳамзамон нигаронӣ аз афзоиши 27 дарсадии будҷаи низомии Маскав ва ...

нигаронӣ ва хашми сармоягузорони кӯчактар 16 сентябри соли 2008 ва як рӯз пас аз варшикастагии бонки сармоягузории “Леман ва бародарон” ва фурӯши муасиссаи молии Морел Линч ба баҳои нозил, як ширкати бузург ва байналмилалии суғуртаи Омрико “Американ Интернешнл Груп” (AIG) ба ҳамон вазъият дучор шуд, вале давлат бархилофи сукути 15 сентябр ин бор зуд вориди амал шуд ва 85 миллаирад доллар вом (кредит) дар ихтиёри AIG қарор дод ва дар иваз 80 дарсад саҳомашро ба гарав гирифт. Давлати Омрико, ки худ дорои триллионҳо доллар қарз аст, қаблан мудирияти ду банки раҳнии (ипотека) масъаладори ин кишварро ба даст гирифтааст.      карикатураи чопи доллар Додани воми 85 миллиард доларӣ ба суғуртаи AIG, ки аз тариқи “Федерал Резерв Банк” сурат гирифт, бе интиқод набуд, вале ин интиқодҳо асосан ба сурати карикатура дар рӯзномаҳо инъикос шуданд. Як карикатурист, як искиноси долларро бар нақшаи ШМА тарсим карда, то нишон бидиҳад: чоп кардани доллар ва ҳазина кардани он бас аст, чизе ки зиёд шавад арзон мешавад. Чопи искиноси доллар дар дасти “Федерал Резерв Банк” аст. Медонем, ки 18 сентбяр баробар аст бо оғози ҳодисаи “Паникаи соли 1873” Омрико, ки варшикаст шудани банки Ҷ. Куки дар Филаделфия оғоз шуд ва баъд аз он чун мардум ба бонкҳо ҳуҷум карданд, то пулҳояшонро хориҷ созанд, чанд бонки дигар ҳам варшикаст шуданд ва ин “рукуд умдатан натиҷаи тарс” ба Урупо ҳам кашонда шуд ва бештари бонкҳои Утриш, ки дар он замон як империя буд, маҷбур шуданд дарҳои худро бибанданд. Паникаи соли 1873 панҷ соли тамом тӯл кашид. Ва аммо нигарониҳои дигари маҳфилҳои омрикоӣ, ки ба муносибати варшикастагиҳои дурӯза тавассути соҳибназарон бо зикри собиқаи онҳо баён шуда буд: - Эъломи афзоиши 27 дарсадии эътибороти низомии Русия барои 12 моҳи оянда аз даҳони В.Путин, дуруст дар 21-умин солрӯзи имзои коҳиши таслиҳоти низомии ду абарқудрати вақт, ки аз ҷониби Маскав Эдуард Шевардназде, вазири корҳои хориҷаи гурҷистонии давлати вақт онро имзо карда буд. Дар солҳои ахир Шеварднадзеро ба унвони як фарди мармуз тавсиф мекунанд, ки аз зинаҳои ҳизби камунист боло омад, гоҳе афсари пулиси махфӣ буд, замоне узви кумитаи марказии ҳизби камунист ва билохира вазири корҳои хориҷии шӯравӣ дар тӯли зимомдории Горбачев, ки фурӯпошии васеъ ва ором ва шигифтангези ин империя мушорикат кард ва баъд ҳам Райисҷумҳури Гурҷистон шуд ва дар синни 75 солагӣ низ хонанишин.- Додани дастури қатъӣ ба воҳидҳои низомии Покистон, ки бо ҳар гуна тирандозӣ ва бомбаандозӣ аз хориҷ аз марзҳои – ҳавоӣ ва заминӣ – муқобила кунанд ва дар ин бахшнома унвони неруҳои омрикоӣ ҳам изофа шудааст. Соҳибназарон гуфтаанд, ки фишори мардуми Покистон дар пайи ҳамла дар 3 сентбяри соли 2008 ба ғаёринизомиёни марзнишин (Вазиристон) ба давлати худ, ки бо анҷоми тазоҳурот ва ин бор ба сурати мусолиматомез сурат гирифт, боиси судури ин дастуралмали бесобиқа шудааст ва набояд кор ба ин ҷо кашида мешуд. Покистон кишваре осебпазир аст ва набояд беш аз ҳадд ба он таҳмил шавад. Ҳассосияти ҳамин дастуруламал сабаб шуд, ки 16 сентябри соли 2008, давлати Вашингтон бо шитоб дарёсолор Майк Мулен, райиси ситоди неруҳои мусаллаҳи худро ба Покистон бифиристад. Покистон: аз эътирози мардум то бахшномаи тунду бесобиқаи низомӣ     - Алиризо Шайх Аттор Додани ихтиёроти бештари дифоъӣ дар Халиҷи Форс ба сипоҳи Инқилоб, посухи сареҳи Эрон ва Созмони Милал дар маврили фаъолиятҳои ҳастаӣ ва интисоби Алиризо Шайх Аттор, ҷонишини вазири умури хориҷаи Эрон ба вазифаи сафир дар Олмон, ки як дипломати аршад, бо таҷрибаи мудирият ва низ собиқ сардабири Ҳамшаҳрӣ рӯзномаи пуртираж аст. Интисоби ҳамрадифи вазири умури хориҷа ба Сафорати Берлин нишонаи он аст, ки давлати Эрон кӯшиш дорад, ки Олмон дар қиболи Теҳрон роҳи эътидол дар пеш гирад. Аз гуфтаҳои соҳибназарон дар заминаи ихтиёроти тозаи сипоҳ дар Халиҷи Форс чунин бармеояд, ки омрикоиён нигарони Дубай ҳастанд, ки мехоҳанд ҷонишини Гонконг ва Сингапур шавад, вале ин ду маркази тиҷорат ва иртибот, маориз дар баробари худ надоштанд. Омрико ба насби ҳар теъдод мушаки зидди мушак дар атрофи Дубай ва марказҳои мушобеҳ дар Халиҷи Форс нахоҳад тавонист ин марказҳоро аз қудрати рӯ ба афзоиши оташи сипоҳ эмин созад ва дар натиҷа Аморот роҳе ҷуз дар пеш гирифтани тариқаи мусолимат бо Эронро надорад.

Ҳадяи муаллиф Ин сайти мустақил ва озод, ҳадяи ночизи муаллифи он ба ҳамаи эрониён, эронитаборҳо ва порсизабонон аст, ки эшонро аз ҷон азизтар дорад; ва хидмате меҳанӣ ва омӯзишӣ, ки хидмат ба Меҳан, ҳамватанон ва эронитаборҳо як вазифа, рисолат ва қарзе аст, ки бояд шариф ва халалнопазир бошад ва дар роҳи анҷоми вазифаи меҳанӣ ниёз ба ҳимояти моддии эҳдоӣ набояд бошад ва нахоҳад буд. Интихоби мавзӯъ барои нигориш ва пешниҳод дар сайт назари шахсии муаллиф аст.