Nov 17

Табаддулоти сиёсӣ дар Эрони соли 487 мелодӣ – узли шоҳе, ки масомеҳа мекард

Бо ин ки артиши Эрон ба фармондеҳии сипаҳбуд Зармеҳр, ҳаптолиҳоро дар Фароруд шикасти сахт дода буд, бузургони кишвар дар як нишасти маҳрамона дар 17 ноябри соли 487 мелодӣ тасмим гирифтанд, ки Блош шоҳи сосонии вақтро барканор ва Қубодро бар ҷои ӯ биншонданд ва ин тасмим бидуни хунрезӣ амалӣ шуд. Бузургони Эрон аз мусомиҳаи Блош дар қиболи хазарҳои муҳоҷир ба манотиқи шимолии баҳри Мрозандарон, ки ситезаҷӯӣ мекарданд, хаста шуда буданд. Қубод писари Пирӯз пас аз интихоб шудан ба шоҳӣ, барои нишон додани шоистагии худ ва ин ки бузургони кишвар дар интихоби ӯ иштибоҳ накардаанд, шахсан бо сипоҳе гарон ба ҷанги хазарҳо рафт ва ин қавмро шикасти сахт дод, ба гунае ки бештари онон овораи Урупо шуданд ва ба дини яҳуд гаравиданд.     Бо вуҷуди ихроҷи хазарҳо аз атрофи баҳри Мозандарон, маълум нест, ки ба чи иллат мо ҳам ин баҳрро Хазар мехонем, ҳол он ки ҷаҳониён онро баҳри Каспий мегӯянд, ҳамон номе, ки муаррихони Юнони Бостон ба далели сукунати қавми эронии каспиян (гелонӣ-қазвинӣ) бар он ниҳодаанд. Давлати шӯравӣ ба далелҳои сиёсӣ исрор дошт, ки баҳри Каспий Хазар номида шавад ва ….

Солгашти даргузашти Ҷомӣ ва нигоҳе кӯтоҳ ба корҳои ӯ

Муаллифони таърихи фалсафа, пас аз татбиқи тақвими мелодӣ бо тақвими ҳиҷрии қамарӣ, 16 ноябрро солгашти вафоти Нуриддин Абдураҳмон Ҷомӣ шоир ва файласуфи эронӣ зикр кардаанд, ки дар соли 1492 дар Ҳирот вафот кард. Муаррихони ғарбӣ солрӯзи даргузашти Ҷомиро 19 ноябри ин сол навиштаанд. Ҷомӣ барҷастатарин форсисарои қарни 15 мелодӣ, 18 августи соли 1414 дар Ҷом воқеъ дар Хуросони Бузургтар ба дунё омада ва дар Ҳироту Самарқанд таҳсил кардааст. Вай дар айни ҳол аз охирин сӯфиёни бузург ба шумор меояд.     Ин ду асли муҳим аз Ҷомӣ аст: фарди соҳибмақомеро бузургвор метавон хитоб кард, ки фурӯтан бошад ва бо ҳавсала ва шикебоии тамом ба сухани дигарон, аз ҷумла интиқод ва гилоя гӯш диҳад ва номаҳо ва муросилаҳоро бо диққат бихонад ва ба гӯш гирад ва тартиби асар диҳад. То шахс худашро насозад ва ислоҳ накунад, ҷомеаро ислоҳ натвонад кард. Ин андарз низ аз Ҷомӣ аст: то ошиқи ҳадафи худ набошед, ба сӯи он гом набардоред.     Ҷомӣ 44 ва ба қавле 87 ва ба қавле дигар 99 китоб ва рисола навишт. Вай аз таҳсинкунандагони Ҳофиз ва Саъдӣ буд ва китоби Баҳористонро ба сабки Саъдӣ навишт. Маҷмӯаи ашъори ӯ, ки беш аз 25 ҳазор аст, “Ҳафт авранг” унвон дорад. Ҷомӣ қиссаҳои “Юсуф ва Зулайхо”, “Лайлӣ ва Маҷнун”-ро ба шеър даровард, ҳамчунин “Хирадномаи Искандар”-ро. Девонҳои сегона унвон китоби дигари Ҷомӣ аст. Вай биографияи сӯфиёни аршадро дар китобе таҳти унвон “Нафаҳот” ҷамъоварӣ кард. Китоби “Лавоиҳ”-и ӯ низ дар бораи сӯфизм аст.     Вай аз муридони Хоҷа Саъдиддин Кошғарӣ, райиси нақшбандиҳо буд.

Солрӯзи даргузашти устод Пурдовуд, эроншинос ва эрондӯсти баном

Иброҳим Дар ин рӯз дар соли 1347, устод Иброҳим Пурдовуд эроншинос ва эрондӯсти нмодор аз ин дунё рафт. Вай ҳамаи умри худро дар шиносондани гузаштаи бошукӯҳи Эрон ба эрониёни муосир ва ҷаҳониён сарф кард ва китобҳои бисёр навишт ва маророти фаровон буд, ки аз ин раҳгузар бар гардани эрониён ҳаққе бузург дорад. Талоши ӯ яке ин буд, ки таъсири номатлуби навиштаҳои Ҷон Малкаим, фиристодаи сиёсии Инглистон ба Эрон, Генри Мартин мураввиҷи мазҳаби Инглистон дар Эронро аз азҳони ҷаҳониён бизудояд, ки ҳар ду ҳамзамон эрониёнро мардумоне худхоҳ, матлун ва зоҳирнамо хонда буданд. Генри Мартин дар ёддоштҳояш дар зайли рӯзи 15 ноябри соли 1804 навишта буд: намози бомдоди эрониён, ки ҳаргиз онро тарк намекунанлд, монеъ аз он намешавад, ки дар тӯли рӯз дурӯғ нагӯянд ва гуноҳ накунанд. Таҳқиқоти ӯ дар бораи Зартушт ва ойини вай шабоҳати бисёр бо пажӯҳишҳои бону Мари Буйс дорад.

Иншиъоб дар ҳизби сотсиал демократи Русия – иншиъобе ки бештар таҳаввулоти қарни 20 мутаассир аз он буд

Lenin 17 ноябри соли 1903, ҳизби сотсиал демократи заҳматкашони Русия дучори иншиъоб ва ба ду ҷиноҳи болшевикӣ ва меншевикӣ тақсим шуд. Ихтилофи назар бар сари равишҳо дар кунгураи дувуми он ҳизб ва асосан миёни Ленин ва Юлиус Мартов сабаби ин иншиъоб шуд, ки дар таърихи афоид мунъакис ва фасле бузург аз ин таърихро, ки ҳанӯз баста нашудааст, ташкил медиҳад.     Ю.Мартов, ки як яҳудии мутаваллиди Истанбул буд аз созиши нисбии табақаи коргарон бо буржуаҳои мутараққӣ ва мунсиф ва мулоимати нисбӣ бо либералҳо ва идомаи фаъолияти сармоядорони хурдапо ба шарти риояти ҳуқуқи коргарон ва инсоф ва низ фаъолияти асҳоби ҳирфаҳо ҷонибдорӣ мекард ва бо ҳар гуна иқдоми радикал дар мусодира, барканорӣ ва муҷозоти дигарон мухолиф буд. Ҳол он ки Ленин ба чизе ҷуз марксист шудани ҷомеаи Русия мувофиқат надошт, вале худи ӯ интиқоли тадриҷӣ ва марҳила ба марҳиларо то расидан ба мақсади ниҳоӣ рад намекард. Баҳсу ҷадали асҳоби ду равиш дар даҳаи баъд, ки меншевикҳо давлати муваққати Керенскийро як роҳи ҳалл эълом доштанд, шиддат гирифт ва меншевикҳо сотсиал демократ ва хориҷ аз марксизми асил хонда шуд. Бо ин ки бисёре аз меншевикҳо дар инқилоби октябри соли 1917 дӯш ба дӯши болшевикҳо ширкат карда буданд, пас аз пирӯзии инқилоби сари дуроҳае қарор дода шуданд: пайвастан ба болшевикҳо ва ё тараддии ҳамешагӣ, ки гурӯҳе аз онон ба болшевикҳо пайвастанд ва ҷиноҳи меншевикӣ дар соли 1921 ғайриқонунӣ эълом шуд. Чун Ленин шароити узвият дар ҳизби камунистро сахттар кард, то фурсатталабон рахна накунанд ва давраи озмоишӣ бар он қарордоди Мартов бо тане чанд аз ҳамфикронаш ба Олмон рафт ва дар соли 1923 дар синни панҷоҳсолагӣ даргузашт.      Julius Martov Дар пайи фурӯпошии шӯравӣ дар охирин моҳи соли 1991, ва пас аз тақрибан 74 соли ҳукумати ҳизби камунист, бархе аз муаррихон ва ҷомеашиносон назар додаанд, ки агар иншиъоби ноябри соли 1903 рух надода буд ва низоми камунистии Русия бо равишҳои сотсиал демократӣ шурӯъ ба кор карда буд; дар оғози кор бо мухолифатҳои Омрико, Инглистон, Фаронса ва Жопун ва дар натиҷаи ҷанги дохилӣ рӯ ба рӯ намешуд, бо аз миён рафтани сармоядорони хурдапо ва асҳоби ҳирфа ва афроди кордон маҷбур намешуд аз сифр оғоз кунад ва боқӣ мемонад. Ба илова, далеле барои муқовимат дар баробари сотсиал демократия ва ҳамлаи низомии Олмон ба шӯравӣ дар соли 1941 ва ҷанги сарди 45 сола нимаи дувуми қарни 20 сурат намегирифт ва таърихи ҷаҳон дар масире дигар қарор дошт бо чеҳрае мутафовит аз шакли имрӯз.

Ҳадяи муаллиф Ин сайти мустақил ва озод, ҳадяи ночизи муаллифи он ба ҳамаи эрониён, эронитаборҳо ва порсизабонон аст, ки эшонро аз ҷон азизтар дорад; ва хидмате меҳанӣ ва омӯзишӣ, ки хидмат ба Меҳан, ҳамватанон ва эронитаборҳо як вазифа, рисолат ва қарзе аст, ки бояд шариф ва халалнопазир бошад ва дар роҳи анҷоми вазифаи меҳанӣ ниёз ба ҳимояти моддии эҳдоӣ набояд бошад ва нахоҳад буд. Интихоби мавзӯъ барои нигориш ва пешниҳод дар сайт назари шахсии муаллиф аст.