May 24

Исмоили Сомонӣ марде ки танҳо ба Эрон ва эронӣ меандешид

оромгоҳи Исмоили Сомонӣ дар Бухорои шариф      Исмоили Сомонӣ, марде ки парчами зинда кардани забони порсӣ ва фарҳанги эрониро ба дӯш гирифт дар моҳи майи соли 849 мелодӣ дар Фарғонаи Хуросон ба дунё омад. Муаррихон ҳар як рӯзе аз моҳи майро зодрӯзи ӯ навиштаанд, ки тозатарини ин зодрӯзҳо, ки кашфи муаррихон рус аст “24 моҳи май” аст! Дар замони таваллуди Исмоил падари ӯ Аҳмад ҳукмрони Фарғона буд. Сомонхудо (кадхудо=райис, райиси деҳқонон ва ...) падарбузурги Исмоил, ки дар минтақаи Балх ба дунё омада буд ва як тоҷики буд худро аз фарзандзодагони Баҳроми Чӯбин испаҳбуди бузурги Эрон муаррифӣ мекард. Амир Исмоил (Мир Исмоил) ки худро шоҳ хонд пас аз тамаркузи умури Хуросони бузургтар (инак шомили се кишвари Тоҷикистон, Ӯзбакистон, Туркманистон, нимаи шимолии Афғонистон, гӯшаҳое аз Қазоқистон ва Қирғизистон ва Хуросони Эрон) дар дасти худ, эҳёи забону адабиёти форсӣ ва фарҳангу русуми эрониро сарлавҳаи кори худ қарор дод. Ҳамзамон бо ӯ, Саффориён дар ҷануб ва ҷанубу шарқии Эрон, Дайламиёни шиъа дар ҳимолу марказ, Тоҳириён дар ғарби қаламрави ӯ дар манотиқи худ истиқлол доштанд ва танҳо номе аз халифа бар ҷой монда буд. Исмоил бо ин ки тавони лашкаркашӣ ба Бағдод ва барандохтани халифаро дошт, чунин накард, зеро ки эҳёи фарҳанги эронӣ ва забони форсӣ барояш муҳимтар буд. Стратегияи шоҳ Исмоил ҷанги дифоъӣ буд, яъне танҳо бо муҳоҷим меҷангид ва ҷанги ӯ бо Умар ва Лайс, ки ба шикаст ва асорати Умар анҷомид бар ҳамин поя сурат гирифт. Исмоил дар соли 907 мелодӣ даргузашт ва дар Бухоро дафн шуд ва оромгоҳи ӯ, ки як бинои таърихӣ аст мавриди эҳтироми хоси тоҷикон ва ҳамаи эрониён аст. Набераи Исмоил ҳам дар ҳамин оромгоҳ дафн шудааст. Исмоили Сомонӣ чунон зербанои фарҳангиро устувор гузорда буд, ки то соли 1920 форсӣ забони расмии аморати Бухоро буд. Дар даҳаи севуми қарни 20 дар Фароруд гурӯҳе аз ватандӯстони тоҷик аз ҷумла падари Аҳмадшоҳ Масъуд бар зидди тақсимоти географии ҳукумати шӯравӣ, ки ба зиёни тоҷикҳо буд даст ба қиёми мусаллаҳона заданд ва чун шикаст хӯрданд, падари Масъудшоҳ ба Ҳирот гурехт ва дар Афғонистон монданӣ шуд, яке аз писарони ӯ (Аҳмадшоҳ) ҳангоме ки неруҳои зидди мудохилаи хориҷиро дар шимоли Афғонистон раёсат мекард, ҳадафи тавтеа қарор гирифт ва кушта шуд ва писари дигари ӯ инак (соли 2007) муовини Райиси Ҷумҳурии Афғонистон аст.

Ҳадяи муаллиф Ин сайти мустақил ва озод, ҳадяи ночизи муаллифи он ба ҳамаи эрониён, эронитаборҳо ва порсизабонон аст, ки эшонро аз ҷон азизтар дорад; ва хидмате меҳанӣ ва омӯзишӣ, ки хидмат ба Меҳан, ҳамватанон ва эронитаборҳо як вазифа, рисолат ва қарзе аст, ки бояд шариф ва халалнопазир бошад ва дар роҳи анҷоми вазифаи меҳанӣ ниёз ба ҳимояти моддии эҳдоӣ набояд бошад ва нахоҳад буд. Интихоби мавзӯъ барои нигориш ва пешниҳод дар сайт назари шахсии муаллиф аст.