Jul 21

Зодрӯзи Рейтер – марди зираки асри 19, ки мехост бо бозӣ дар калимаҳои Қарордод, Эронро соҳиб шавад!

Пол Юлиус Барон вон Рейтер 21 июли соли 1816 Пол Юлиус Барон вон Рейтер (Paul Julius Baron Von Reuter), муассиси хабаргузории Рейтер ва марди зираки асри 19 дар Олмон ба дунё омад. Падараш аз рӯҳониёни яҳудии Олмон буд.     Рейтер дар ҷавонӣ нахуст корманди бонк ва сипас дар Берлин ба кори нашри китоб пардохт, ва дар соли 1844 дар 28 солагӣ дину номи худро тағйир дод; масеҳӣ шуд ва номи Юлиус Рейтерро гирифт. Номи қаблии ӯ “Исроил Бер Юсефот” буд.     Юлиус дар ҷараёни инқилоби соли 1848 Урупо ба Порис рафт ва дар он ҷо ба тарҷумаи мақолаҳои рӯзномаҳои Фаронса ва ирсоли ин тарҷумаҳо барои чоп дар рӯзномаҳои Олмон пардохт ва аз ин роҳ ба даромад ва шӯҳрат расид ва дар айни ҳол ба мушкилоти ирсоли матлаб диққат кард ва фикри эҷоди хабаргузорӣ ва кашидани хатти телеграф ба сараш омад.           Юлиус дар ин замина бештар мутолиа кард ва саранҷом дар соли 1849 як сервиси ирсоли хабари бозор (иқтисодӣ) бо кабӯтари номабар ва баъдан телеграфи миёни Олмон ва Брюсселро (Белжик) эҷод кард. Пеш аз ӯ се хабаргузорӣ дар ҷаҳон фаъолият доштанд: Ҳовос дар Фаронса, Континентал дар Олмон ва падарбузурги Ассошиэйтеди ҳозира дар Омрико, вале хабаргузории Юлиус Рейтер тахассусӣ буд ва асосан ахбори иқтисодиро таҳия ва натанҳо барои маҷаллаҳо балки ба афрод, банкҳо, тоҷирон ва ширкатҳо мефиристод.     Рейтер, ки ба ҳадди камоли зиндагонӣ, озмандӣ ва ҷоҳталабӣ дошт, Инглистонро ки як империяи паҳновар ва қудратманд буд, беҳтарин ҷой барои пешрафти худ интихоб кард ва дар соли 1851 ба ин кишвар муҳоҷират кард ва дар он ҷо идораи Рейтерро боз кард ва ахбори саҳомро ҳам бар матлабҳои ирсолиаш афзуд. Рӯзномаи инглисии “Морнинг Едвартайз” нахустин муштараки ӯ буд, ки тадриҷан дигар рӯзномаҳо ҳам муштарак шуданд.     Саъйи Рейтер дар наздик шудан ба мақомоти инглисӣ ва гирифтани имтиёзи хатҳои телеграфӣ дар қаламрави ин империя буд. Бо ҳамин фикр дар Ландан “ширкати телеграф”-ро таъсис кард ва шаҳрвандии Инглисро қабул кард.     Ӯ барои наздик кардани худ ба мақомоти инглисӣ ба таҳияи гузориши вежа барои онон ва ҳатто Малика Виктория пардохт, ки коре бисёр нав буд ва қаблан собиқа надошт ва аз ин тариқ ба зудӣ мавриди таваҷҷӯҳи Малика ва сарвазирони вақт қарор гирифт ва хабаргузории худро куллан ба таблиғи сиёсатҳои Инглистон дод, то аз ин таваҷҷӯҳ коста нашавад.     Дар ин замон, вай як чиз кам дошт ва он як лақаби ашрофӣ буд, зеро бо ин лақаб дар кишварҳои таҳти нуфузи Инглистон метавонист осонтар имтиёзи иқтисодӣ ба даст оварад.     Бо ин вуҷуд, ӯ хост, ки ба ӯ лақаби Барон бидиҳад ва бо исрори зиёд муваффақ шуд ин лақабро ба даст оварад ва бар исми тӯлониаш бияфзояд.     Аввалин қурбонии ин лақаб давлати ноогоҳи Эрон буд, ки муваффақ шуд аз он имтиёзи кашидани хатти телеграф бигирад, ки чун давлати Инглистон худ дар назар дошт, ки хатти телеграфи Ҳинд ба Урупоро аз хоки Эрон бигузаронад ва хатти телеграфи Бағдодро ба Теҳрон мутассил ва аз Теҳрон ба Бушеҳр бирасонад ва умури ин хаттҳо ва телеграфхонаҳоро дар даст дошта бошад, Рейтер бо гузоштани миннат бар ин давлат канор рафт, то дар иваз баъдан битавонад бо кӯмаки Инглистон имтиёзи бузургтаре аз Эрон бигирад.     Бинобар ин, Юлиус нафаси хабари мудирияти “хабаргузории Рейтер”-ро дар даст надошт. Аз хабаргузорӣ ба сурати зинаи тараққиёти шахсӣ истифода мекард.     Ҳаракати баъдии Юлиус Рейтер гирифтани имтиёзи кашидани хатти оҳани Рашт ба Теҳрон ва аз ин ҷо ба Халиҷи Форс буд. Нахуст бо бозӣ дар калимаҳо ва ҷумлаҳои ин Қарордод, истихроҷи маъодини тарафҳои хатт (бидуни ишора ба арзи он, яъне тамоми сатҳи кишвар) ба ғайр аз маъданҳои тилло ва нуқраро ҳам ба Қарордод изофа кард. Ба ин ҳам қонеъ нашуд ва ба мақомоти “серкори” вақт муроҷиат кард ва ба номи Ислоҳия ва замима ва ... дубора бо ҷумласозӣ ва бозӣ бо калимаҳои имтиёзи баҳрабардорӣ аз ҷангалҳо ва обҳои Эронро ҳам ба даст овард, ки рӯшан аст ҳамаи ин корҳо бо аҳамияти ҳирфаи хабар ва ҳатто телеграф фарқкунанда аст ва ...     Муаррихоне, ки таърихи Эрон дар аҳди қоҷорҳоро таълиф кардаанд, унвони Қарордоди давлати Эрон (Мирзо Ҳусейнхон Қазвинӣ, Райиси вазирони Носириддиншоҳ, машҳур ба сипаҳсолор) бо барон Рейтерро “Қарордоди хариди ҳамаи Эрон” навиштаанд.     Пеш аз танзими ин Қарордод (соли 1871), давлати Инглистон ба давлати Теҳрон дар бораи ноамнии роҳҳои Эрон огоҳӣ дода буд ва таҳдид карда буд, ки агар амнияти роҳҳо таъмин нашавад, худ барои амн сохтан он ба Эрон неру мефиристад! Ва ин огоҳӣ, ки мақомоти Теҳронро тарсонда буд, роҳро барои имзои чунин Қарордоде бо Рейтер ҳамвор сохта буд. Хабаргузории Рейтер дар ҳамон замон, ин огоҳии давлатро ба беҳтарин сурате шарҳ дода буд, то боиси эътирози рақибони урупоии Инглистон қарор нагирад.     Юлиус Рейтер, ки то соли 1877 мудирияти хабаргузориашро мустақиман дар ӯҳда дошт ва дар бисёре аз кишварҳо барои он дафтар таъсис карда буд, дар соли 1899 даргузашт. Ин хабаргузорӣ, ки равиши кӯҳани худро тағйир надодааст, инак ба воситаи як трест идора мешавад.     *** Бояд диққат дошт, то замоне ки кори таҳия ва пахши ахбори сатҳи ҷаҳон дар дасти чаҳор панҷ хабаргузорӣ ва шабакаҳои телевизионии мушаххас бошад, мардум дар ҷараёни ҳамаи ҳақиқати гетӣ ба дурустӣ ва ба гунаи комил қарор нахоҳад гирифт ва дар гумроҳӣ ва бехабарӣ боқӣ хоҳад монд. Наздик ба чаҳор даҳа аст, ки таъсиси як хабаргузории бузург аз сӯи кишварҳои ғайри мутааҳид як орзу будааст, вале ҳанӯз кор ба ҷое нарасидааст. Дар даҳаи 1960 нигорандаи ин сайт тарҳи ҷомеъ ва тарзи кори хабаргузории кишварҳои ғайримутааҳидро ба забони инглисӣ таҳия ва ба конфронси сарони ин мамлакатҳо фиристод ва баъдан ин тарҳ ба ҳамон забон ба сурати як рисола интишор ёфт, вале то кунун барои ҳалли ин масъалаи муҳим ва зарурӣ иқдоми ҷиддӣ сурат нагирифтааст; чи муаммое дар кор бошад?!.

Сиюми тирмоҳи соли 1331 рӯзи фаромӯношуданӣ дар муборизаҳои эрониён

доктор Мусаддиқ Сиюми тирмоҳи соли 1331 (20 июли соли 1952), Теҳрон ва шаҳрҳои дигари Эрон саҳнаи тазоҳуроти васеъ ва хунин аз чаҳор рӯзи пеши он буд. Ин тазоҳуроти панҷрӯзаи пурталафот, ки ба назар намерасид бидуни пирӯзӣ поёнёфтанӣ бошад, 30 тирмоҳ, шоҳ (паҳлавии дувум)-ро маҷбур кард, ки шароити доктор Муҳаммад Мусаддиқро бипазирад ва аз ӯ бихоҳад, ки бори дигар раёсати давлатро бар ӯҳда бигирад. Шоҳ аз тарси мардум, ки ба азму неруи онон дар тазоҳуроти панҷрӯза пай бурда буд, ин бор ҳамчунин ҳозир шуд, ки Вазорати ҷангро ҳам ба доктор Мусаддиқ бисупорад. Дар Маҷлис ҳангоми овоздиҳии дубора ба доктор Мусаддиқ танҳо се намоянда раъйи тарафдор надоданд.     Доктор Мусаддиқ ба унвони эътироз ба дахолати шоҳ дар умури иҷроӣ, аз раёсати давлат канорагирӣ карда буд ва шоҳ Аҳмади Қавом (Қавомуссалтана) маъмури ташкили кабинет шуда буд, ки мардум ба пуштибонии доктор Мусаддиқ ба хиёбонҳо баромаданд ва то бозгардондани вай ба раёсати давлат пофишорӣ карданд. Доктор Мусаддиқ таъкид дошт, ки низоми ҳукуматии Эрон конститутсионии парламентӣ аст ва шоҳ қонунан ҳаққи дахолат дар умури иҷроии давлатро надорад, зеро ки интихоб ва таъйини райиси давлат дар ихтиёри Маҷлис (намояндагони миллат) аст.     Оятуллоҳ Кошонӣ Қавомуссалтанаро марде хоин, золим ва омили бегона хонда буд ва эълом карда буд, ки набояд иҷоза дода шавад, бори дигар дар Эрон касоне бар сари кор оянд, ки омили бегона бошанд ва хиёнат кунанд. Вай таъйин шудани Қавомуссалтанаро як дасисаи империалистӣ хонда буд. Сиёсатмадори меҳандӯсти дигар таъйини Қавомуссалтанаро ситезаи шоҳ ба миллат эълом карда буданд, зеро мардум Аҳмад Қавомро омили Ландан мепиндоштанд, ки эрониён дар ҳоли муборизаи беамон бо ин истеъморгар буданд, ки ба хотири манфиатҳои минтақаиаш ватанашро хурдтар карда ва аз рушди он ба воситаи равишҳои мухталиф, аз ҷумла кӯмак ба таъйин шудани афроди худ пешгирӣ мекард. Ҳуқуқдонҳо низ таъйин шудани Қавомуссалтанаро вайрон шудани принсипҳои Қонуни Асосӣ эълом карда буданд.     Доктор Мусаддиқ бо судури эъломияе “Сивуми тир”-ро дар таърихи муборизаҳо, рӯзе фаромӯшношуданӣ хонд, ки эрониён якдил ва якзабон бар зидди дасиса ва таҳрикоти хориҷӣ ба по хостанд ва пирӯз шуданд. Дар ин эъломия омада буд: ман (Мусаддиқ) ба ҷуръат мегӯям, ки истиқлоли Ватан қариб буд аз даст мерафт, ки шумо бо рашодати худ онро наҷот додед ва нигаҳ доштед. Доктор Мусаддиқ дар эъломияаш орзу карда буд, ки ӯ ҳам монанди қурбониён тазоҳуроти панҷрӯза, дар роҳи Ватан ҷон бидиҳад.      доктор Мусаддиқ дар миёни мардум дар Баҳористон (муқобили парламент)

Ҷомеаи Омрико ва сиёҳпӯстони – рафтори 71 сол пеш ва нигоҳи имрӯз – асорати демократия

Агар таърихи нисбатан кӯтоҳи Иёлати Муттаҳидаро аз назар гузаронем, 20 июли соли 1937 (30 тирмоҳи 71 мол пеш), дар шаҳриТалҳоси ҳокимнишини иёлати Флорида як рӯйдоде ба номи линчинг (Linching)-ро мебинем, ки мавридҳои монанди серушмор доштааст. 20 июли он сол, як пулиси Флорида дар шаҳри Талҳоси (дар он замон 150 ҳазор нафарӣ) бо корд мавриди ҳамла қарор мегирад ва маҷрӯҳ мешавад. Сафедпӯстони шаҳр ду марди сиёҳпӯстро муттаҳам ба корд задани ин посбон шуда буданд дастгир ва худашон ононро маҳкум ба қатл мекунанд ва ба дор мекашанд, ки ин амалро “личинг, қатли фард тавассути одамон бе муҳокима дар додгоҳ ва исботи гуноҳ” меноманд.     71 сол пас аз личинги он ду сиёҳпӯст, системаи дуҳизбии Иёлоти Муттаҳида ва равиши хоси ин ду ҳизб дар таъйини номзад ва талқини расонаҳо (!), ки дар Омрико равиши вежаи худро доранд, як сиёҳпӯстро номзади ҳизби бузургтар барои интихоботи обонмоҳи имсоли раёсати ҷумҳурӣ кардааст. Таърихи машқи демократия дар Иёлоти Муттаҳида дар қарни бистум ва махсусан пас аз пайдоиши радио, сипас телевизион ва инак паёмҳои онлайн нақши таблиғот дар пешбурди номзадҳоро ба унвони омили муассир собит кардааст, ба гунае ки метавон гуфт, ки соҳибони расонаҳо бо бузург кардани як номзад ва кӯфтани номзади дигар ва ё номзадҳои дигар (рақибон) то ҳадде зиёд натиҷаи интихоботро муайян мекунанд ва бисёре аз мардум ин шароити раъй доданро медонанд ва мушорикат намекунанд.      ин тасвир, ки аз шабакаи АВС нишон дода шудааст, дар атроф ва дар дастраси Обама, номзади ҳизби демократ ҳама ҷо пул нишон медиҳад ва ишора мекунад, ки пул омили пирӯзӣ дар интихобот аст     Пул, омиле дигар барои пирӯзӣ дар интихоботи Омрикост, ки дигарон тибқи манфиатҳояшон ба ҳисоби муборизоти интихоботии ҳар номзад мерезанд ва номзадҳо бо ин пул ба шабакаҳои телевизионӣ огоҳии таблиғ барои худ ва паст задани рақиб медиҳанд, плакат дуруст мекунанд, маҷлисҳои суханронӣ тартиб медиҳанд, ҳавопаймоҳоро барои мусофират ба ин гӯша ва он гӯша кироя мекунанд, коршиноси равобити умумӣ, агитатор, мушовир ва ғ. ба кор мегиранд ва ... бинобарин, номзаде ки пули камтар дорад, ҳар қадар ки шоистатар бошад шансе нахоҳад дошт. Президент дар Омрико дорои ихтиёроти зиёд аст ва бинобар ин ояндаи кишварро муайян мекунад. Соҳибназарон мушкилоти имрӯзаи иқтисод, бемеҳрии ҷаҳониён ва гирифтор шудани Омрико дар ду ҷанг (феълан маҳдуд)-ро натиҷаи сиёсатҳои Президенти феълӣ дар ҳашт соли гузашта медонанд ва мегӯянд, бояд мунтазир шуд ва дид, оё омриокиён мутаваҷҷеҳи ин воқеият шудаанд ва дар интихоботи ноябри соли 2008 чашми худро боз хоҳанд кард ё не. Тибқи натиҷаҳои назарсанҷиҳои соли 2008 ҳафтод дарсади омрикоиён бо сиёсатҳои Ҷорҷ Буши писар мувофиқат надоштанд ва аз ин лиҳоз, вай яке аз чаҳор Президент камтарафдори Иёлоти Муттаҳида ва дар радифи Трумэн, Никсон ва Картер аст, вале соҳибназарон мегӯянд, ки гурӯҳе аз омрикоиён чунон гирифтори корҳои рӯзмарраи худ ҳастанд, ки фурсати фикр кардан ва тахмин задан дар бораи натиҷаи овоздиҳиро, ки хоҳанд дод, нахоҳанд дошт. Ба бовари онҳо, порае аз омрикоиён ҳам намехоҳанд вақтеро, ки метавонанд дар он саргарми истироҳат бошанд ва хушгузаронӣ кунанд, сарфи хӯрдани ғами интихобот кунанд ва баъзе аз онон ҳам интихоботро як кори касбӣ ва дар дасти даллолҳо ва корпоратсияҳои калон (пулдорони дорои нуфуз ва воситаҳои таблиғот) медонанд ва худро нороҳати он намекунанд. Ба ҳамин сабаб, (тибқи бархе гузоришҳо) сарони баъзе аз кишварҳо аз ҳамакнун саргарми ёфтани мушовирҳое барои худ шудаанд, ки бо равоншиносӣ ва рафтори сиёҳпӯстони Омрико ва фарҳанги онон шинос бошанд ва ин афрод аз миёни касоне интихоб хоҳанд шуд, ки ё дар донишгоҳҳои сиёҳпӯстии Омрико таҳсил ва ё бо сиёҳпӯстони ин кишвар зиндагӣ карда ва муоширати васеъ доштаанд. Дар ин миён андешамандоне ҳам ҳастанд, ки таъкид мекунанд, дар пайи пайдоиши расонаҳои радиову телевизион ва интернет, ки дар афкори дорои нуфузи бисёр ҳастанд, демократия дар ҳама ҷо аз масири худ берун шуда ва ба асорат даромадааст ва барои бозгашти башар ба ҳукумати матлуб, ки дар шаън ва ҳаққи ӯст, бояд равишҳо ва роҳҳои пайвастан ба демократия “дуборанависӣ” шавад ва барои он аҳёнан як созмони назорат ва расидагии ҷаҳонӣ хориҷ аз чорчӯби давлатӣ ва дорои қудрати иҷроӣ ба вуҷуд ояд.

Вақте, ки рӯзноманигор озодии амал дошта бошад – як шоҳкори акси хабарӣ

Ҷанги дохилии хунини Испониё ба рушди рӯзноманигорӣ кӯмаки бисёр кард. Ин ҷанг, ки аз 18 июли соли 1936 оғоз шуда буд, 600 ҳазор қурбонӣ гирифт ва саранҷом бо шикасти неруҳои ҷумҳурихоҳ ва чап поён ёфт ва боиси рӯи кор омадани генерал Франко ва диктатура гардид. Дар ин ҷанг, тарафҳо даргири маҳдудияте барои рӯзноманигорон ба вуҷуд наёварданд ва ба ҳамин далел, ҷаҳониён дар ҷараёни ҷузъиёти мубориза буданд ва ҳаводорони ду тарафи ҷанг, ки намояндагони ду тарзи фикри идеологии гуногун буданд, бо хондани гузоришҳои “бе сензура” ва комили ин ҷанг ва мушоҳидаи аксҳои он дар нашриёт, аз гӯшаву канори ҷаҳон барои кӯмак расонидан ба тарафи дилхоҳи худ ба Испониё мешитофтанд. Аксҳое, ки аз саҳнаҳои ин ҷанг бардошта шудааст, аз шоҳкорҳои “аккосии хабарӣ” ба шумор меояд. Яке аз ин аксҳо, ки дар боло мушоҳида мешавад, тавассути як рӯзноманигор аз як низомӣ, дарҳол пас аз афтидани тӯп ва дар ҳоли афтодан бар замин ва раҳо шудани туфангаш гирифта шудааст. Дар айни ҳол, аз ин акс чунин бармеояд, ки рӯзноманигор гирандаи фотожурнализм дар ҷараёни ҷанги Крим ва ҷангҳои дохилии Омрико (1861-1865) по ба арсаи вуҷуд гузошт ва аз он пас низ умдатан саҳнаҳои ҷанг боиси такомули он шудааст ва барои аксбардорӣ аз чунин саҳнаҳое, ниёз ба диловарӣ ва ҷуръати бисёр аст. Акси зер, ки аз гурӯҳи нахуст дар таърихи аксҳои хабарӣ аст, дар аввалҳои моҳи июли соли 1863 аз ҷасадҳои набарди хунини Геттисбурги Пенсилвания (дар ҷараёни ҷанги дохилии Иёлати Муттаҳидаи Омрико) гирифта шудааст. Ин набард (бародаркушӣ) 47 ҳазор нафар талафот, аз ҷумла 8 ҳазор кушта дошт ва ба ҳамин сабаб дар ин ҷангҳо як нуқтаи бозгашт ба шумор оварда шудааст:

Қатли як рӯзноманигори дигари Русия!

17 июли соли 2004 ҷасади Павел Палуян, сардабири маҷаллаи “Армянский пролог”, ки ба забони русӣ барои ҷомеаи арманиҳои Русия интишор меёбад дар канори роҳи калони Маскав кашф шуд. Вай бо зарбаҳои корд кушта шуда буд.     Вай низ монанди чанд рӯзноманигори дигари рус, ки дар солҳои ахир кушта шуданд, аз танқидкунандаҳои капитализми навпои фасодолуди Русия буд.

Зодрӯзи Искандари Мақдунӣ, марде ҳисобгар ва дақиқ

Искандари Мақдунӣ 20 июли соли 356 пеш аз мелод, дар Мақдунияи (Македония) Юнон (минтақаи юнонии Мақдуния) ба дунё омад ва 33 сол умр дид. Вай дар соли 323 пеш аз мелод, пас аз тасарруфи империяи порсиён, ки дучори мудироне заиф ва дар ҳоли душманӣ бо ҳам шуда буд, дар шаҳри Бобул даргузашт. Ба навиштаи муаррихони Ғарб Искандар дар ҳеҷ ҷанге шикаст нахӯрд, зеро ки бо ҳисобу китоби дақиқ ва дар замону макони дуруст вориди ҷанг мешуд.

Русия дар минтақаи баҳри Сиёҳ!

21 июли соли 1774, Қарордоди Кучук Кайнарҷӣ (Kuchuk Kainarji) миёни Русия ва усмониҳо дар пайи ҷангҳои шашсола (аз 1768 то1774) имзо шуд, ки дар онҳо усмониҳо шикаст хӯрданд ва Русия ба баҳри Сиёҳ роҳ ёфт.     Мувофиқи ин Қарордод, бандари Херсон, банди Керч (ба маънои лимӯ) ва Еникола дар Крим ва минтақаи миёни рӯдҳои Днепр ва Буги ҷанубӣ (феълан дар Украина) ва минтақаҳое дар Кавказ ба Русия дода шуд. Зимнан қарор шуд, ки хоннишини Крим аз усмониҳо ҷудо ва мустақил шавад (ки дар соли 1383 ба Русия пайваст). Ба илова, ба Русия ихтиёри ҳимоят аз масеҳиёни ортодокси сокини қаламрави усмонӣ дода шуд ва қарор шуд, ки киштиҳои масеҳиён бо парчами Русия дар обҳои баҳри Сиёҳ рафтуомад кунанд ва Русия дар Истамбул калисои ортодоксӣ бисозад. Ҳамин тариқ, империяи Русия дар минтақаҳои ғарбӣ ва шимолии баҳри Сиёҳ (инак асосан вобастаи Украина) даст ёфт.

Ва ҳамин тариқ ҷанги дохилии маргбор ва вайронгари Омрико оғоз шуд

Ҷеферсон Девис 20 июли соли 1861, Конгресси конфедератсияи Омрико аввалин ҷаласаи худро дар шаҳри Ричмонд бо ширкати намояндагони шаш иёлати ҷудоиталаб (Каролинаи ҷанубӣ, Миссисипи, Флорида, Алабама, Ҷорҷия ва Луизиана) ташкил дод. Ин конфедератсия бар пояи тафсири Қонуни Асосии Омрико тавассути иёлатҳои бардадор (ғуломдор), 5 феврали (панҷ моҳ пеш аз он) он сол эҷод шуда буд, Ҷеферсон Девисро (Jefferson Davis) барои муддат шаш моҳ ба раёсати ҷумҳурӣ интихоб карда буд ва пойтахти муваққати он шаҳри Бирмингеми иёлати Алабама буд. Ин иёлот, ихтиёроти ҳукуматиро ҳаққи худ медонистанд ва эътиқод доштанд, ва тарафдори як давлати марказии хурд бо ихтиёроти маҳдуд, ки кори он танҳо муҳофизати ваҳдати кишвар, ҳамоҳангии иёлатҳо, барқарорӣ ва муҳофизати муносибатҳои дипломатӣ бо хориҷ ва басиҷи неру барои пешгирӣ аз ҳамлаи хориҷӣ буданд.      Авраам Линколн Ин Конфедератсия пас аз қатъӣ шудани интихоби Авраам Линколн (Lincoln Abraham) ташкил шуда буд, зеро вай дар нутқҳои интихоботиаш ваъда дода буд, ки ғуломиро дар Омрико бекор мекунад ва ба сиёҳпӯстон озодӣ ва тобеияти Омрико бидиҳад. Ва иёлатҳои ғуломдор ин корро дахолати давлати марказӣ дар умури худ ва хориҷ аз Қонуни Асосӣ медонистанд. Пас аз эҷоди Конфедератсия, Линколн дар чаҳоруми марти соли 1861 амали шаш иёлатро ғайриқонунӣ хонд, ки боиси хашми иёлати Техас шуд ва ба Конфедератсия ҳамроҳ шуд. Линколн дар як эъломияи дигар, иёлати ҳафтгона (шаш иёлати қаблӣ ба изофаи Техас) ро аз дахолат дар умури гумрукот, идораҳои федералӣ ва сохтмонҳои мутааллиқ ба давлати марказӣ воқеъ дар иёлот манъ кард, ки иёлати Каролинаи ҷанубӣ даст ба лаҷбозӣ зад ва бо як ситеза нисбат ба Линколн ба милитсияи иёлат дастури ҳамла ба гарнизони неруҳои давлати марказӣ (федералӣ) дар шаҳри Чарлстоун ба номи гарнизони Самтер (Sumter)-ро содир кард ва ин гарнизон пас аз муқовимати начандон тӯлонӣ таслим шуд. Линколн аз ин амал ошуфта шуд ва аз иёлатҳои вафодор ба давлати марказӣ (федератсия) ва асосан шимолиҳо хост, ки даст ба ҷамъоварии неру бизананд, то гарнизони Самтер пас гирифта шавад. Ин иқдоми Линколн иёлати Вирҷиния, ки тарафи ҷанубӣ ва ғарбии шаҳри Вашингтонро ташкил медиҳад ва иёлатҳои Арканзас, Калифорнияи шимолӣ ва Тенсиро ба хашм овард ва ба конфедератсия пайвастанд. Пойтахти конфедератсия ба шаҳри Ричмонди Вирҷиния мунтақил ва Роберт Ли, генерали вирҷиниягӣ фармондеҳии неруҳои низомии конфедератсияро ба ӯҳда гирифт. Иёлатҳои Миссури ва Кантуки ҳам ваъдаи кӯмак ба конфедератсия доданд ва аксарияти мардуми Аризона ва Ню Мексика, ки ҳанӯз иёлати комил нашуда буданд эъломи пуштибонӣ карданд ва панҷ тоифа сурхпӯсти сокин дар Оклаҳома ҳам ба конфедератсия ҳамроҳ шуданд ва аз 21 июли соли 1861 (як рӯз пас аз ташкили конгреси конфедератсия дар Ричмонд) ҷанги конфедератсия бо федератсияи Омрико оғоз шуд.Нахустин набард дар Маносос (воқеъ дар ҷануби шаҳри Вашингтон) рӯй дод, зеро давлати марказӣ дар иёлати Мериленд ҳукумати низомӣ барқарор карда буд, то ин иёлат ба конфедератсия напайвандад. Дар нахустин набард, неруҳои конфедератсия пирӯз шуданд. Ҷанги дохилӣ ва вайронгари Омрико, ки дар он ҳудуди ним миллион низомӣ кушта шуданд чаҳор сол тӯл кашид ва давлатҳои урупоӣ кӯшиданд, ки дар он дахолат накунанд, ва тӯлонӣ шудани ҷанг ба ҳамин сабаб буд, ки ҳеҷ давлати хориҷӣ барои миёнаравӣ миёни тарафҳо ҷуръат накард.

Тирбор то муддате василаи беҳтарини кишварҳои дорандаи он буд

Дар ин рӯз дар соли 1899 320 нафар сарбози фаронсавӣ ба далели доштани тирбор аз навъе, ки дар акс дида мешавад, бар 12 ҳазор нафар низомии кишвари офриқоии Чад ғалаба карданд ва ин сарзаминро мустамликаи Фаронса сохтанд.     Тирбор дар соли 1884 ба воситаи Ҳирам Максим такмил шуд ва василаи беҳтарини кишвари дорандаи он, бавежа дар истеъмори миллатҳои заиф қарор гирифт.     Тирборе, ки Максим сохт бо гази борут “фишанграсонӣ” мешуд ва ҳар сония 11 тир то масофати 2500 метр тир меандохт.      Аслиҳа аз ҳазорон сол пеш омили бартарии кишварҳо будааст. Искандари Мақдунӣ би истифода найзаи панҷметрӣ дар ҷанги Гароникус пирӯз шуд.     Аз ҳамон замон, махсусан дар қарнҳои ҷадид ва муосир давлатҳои бартариҷӯ мекӯшанд, ки силоҳҳои пешрафта дар дастраси ҳамагон набошад.

Қарордоди Женева ва тақсими муваққати Вйетнам

низомиёни фаронса Ҳонуро 21 июли соли 1954, дар Женева Қарордоди тақсими муваққати Вйетнам (ҳадди аксар се сол) имзо шуд. Конференсияи марбут, ки дар он кишварҳои бузург ҳам намоянда доштанд , аз 21 апрели ин сол то 21 июл идома дошт. Тарафҳои аслӣ Фаронса ва вйетномиҳо буданд. Ҳадаф аз ин конференсия, ки пас аз шикасти Фаронса аз вйетномиҳо бо раҳбарии доктор Ҳошимин ташкил шудааст, ҳалли масъалаи Вйетном буд. Тибқи мувофиқати Женева қарор шуд, ки мадори 17 дараҷаи арзи географӣ, хатти фосилаи миёни ду қисмати Вйетном бошад, ва дар соли 1956 ва ё дар фосилае, ки аз се сол бештар набошад, дар саросари Вйетном интихобот ва ваҳдат баргузор шавад.     Ҳамчунин қарор шуд, ки неруҳои Фаронса, ки пас аз ҷанги ҷаҳонии дувум ва таслим шудани Жопун, барои истеъмори дубораи Ҳиндучин вориди минтақа шуда буданд дар муддати кӯтоҳ хориҷ шаванд ва низ бо тақсими Вйетном барои касоне, ки моил ба муҳоҷирати ба қисмати дигар бошанд манъе ба вуҷуд наояд. Давлати Омрико барои интиқоли шимолиҳое, ки моил ба сукунат дар ҷануб буданд довталаб шуд ва киштӣ фиристод ва сипас барои искони онон кӯмаки молӣ кард. Сипас ба давлати муваққати ҷануб пешниҳоди кӯмаки молӣ ва низомӣ ва омӯзишии неруҳои мусаллаҳ дод.      Нго Дин Дием Чун мувофиқи ҳисобу китобҳо дар референдум пирӯзии шимоли сотсиалистӣ қатъиян ба назар мерасид, Ғарб, ки намехост ҷануби Вйетном бар ҷаҳони сотсиализм изофа ва аз дасташ хориҷ шавад, Нго Дин Диемро (Ngo Dinh Diem) ташвиқ ба табаддулот дар ҷануб кард ва бо ин табаддулот варақи баргашт ва анҷоми интихобот ба ақиб андохта шуд. Ин вазъият дар ҷануб ҳаводорон ва ваҳдату сотсиализмро муттаҳид кард ва бо дастгирии шимол ба муборизаи мусаллаҳона даст заданд ва Омрико ба кӯмаки давлати ҷануб (Сянгон) шитофт ва ҷанге хунину пурталафот рух дод, ки пас аз солҳо, ниҳоят муборизони вйетномӣ бо ҷоннисорӣ пирӯз шуданд ва ваҳдатеро, ки қарор буд бо интихобот ба даст оваранд, бо хуну оташ таъмин шуд.      Генерал Ҷиёп (Vo Ngoyen Giap) ғолиби ҷангҳои Вйетнам дар панҷоҳумин солрӯзи хуруҷи низомиёни Фаронса (соли 2005) дар канори ӯ Нонг Дук, Дабири аввали ҳизби камунисти Вйетнам дида мешавад

Нахустин зане, ки дар қарни муосир сарвазир шуд

Бандаранаике Сиримаво Бону Бандаранаике Сиримаво (Bandaranaike Sirimavo), 20 июли соли 1960 бо баранда шудани интихоботи умумӣ сарвазири Шри Ланка (Сейлон) шуд. Вай нахустин зан аст, ки дар қарнҳои муосир ба сарвазирии як кишвар расидааст. Шавҳари чапгарои ӯ Сулумун Бондаронойка дар 26 сентябри соли 1959 террор шуда буд ва бону Бандаранаике Сиримаво вазифаи ӯро бар ӯҳда гирифт. Дар интихоботи моҳи июли соли 1960 ҳизби озодии Шри Ланка, ки бону Бандаранаике Сиримаворо дастгирӣ мекард, ниме аз курсиҳои парламенти 150 нафараи ин кишварро ба даст оварда буд.     Вай бо ин ки дар як хонаводаи ашроф ба дунё омада ва парвариш ёфта буд, пас аз интихоб шудан ба унвони раёсати давлат қавл дод, ки сиёсатҳои шавҳарашро дунбол кунад, ки ин сиёсатҳо асосан сотсиалистӣ ва ҳатто дар порае аз корҳо, сотсиалистии ифротӣ буданд. Ба бархе аз мухолифатҳо нигоҳ накарда, умри ҳукумати бону Бандаранаике Сиримаво то соли 1965 давом кард. Вай бори дигар дар соли 1970 Райиси давлат шуд, ки ин дафъа пас аз ду сол ӯро ба иттиҳоми сӯистифода аз вазифа ба муҳокима кашиданд, ки канор рафт ва дар соли 2000 дар синни ҳаштоду чор солагӣ даргузашт, вале шаш сол пеш аз ин ки вафот кунад шриланкаиҳо дар соли 1994 духтари ӯ Чандрикаро ба раёсати ҷумҳурии ин кишвар интихоб карда буданд.

Қонуни Омрико дар бораи ихтиёри ҷанг ва масоили Ироқу Афғонистон

Қонуни Омрико дар бораи ихтиёри ҷанг ва масоили Ироқу Афғонистон 20 июли соли 1973 Конгресси Омрико бо тасвиби Қонун ихтиёроти ҷанг таҳти унвони (War Powers Act) ихтиёри Райиси Ҷумҳурро барои оғози ҷанг маҳдуд кард. Ин Қонун таъкид дорад: Райиси Ҷумҳури Омрико танҳо дар сурате метавонад дар хориҷ аз кишвар неру ворид кунад, ки қаблан иҷозатномаи онро аз Конгресс гирифта бошад ва ҳамчунин дар сурате, ки Омрико мавриди ҳамлаи низомӣ қарор гирифта ва таҳдиди низомӣ бисёр ҷиддӣ бошад. Дар ин сурат низ Райиси Ҷумҳур бояд зарфи 48 соат конгрессро аз иқдоми худ огоҳ кунад ва наметавонад бидуни гирифтани иҷозатнома эълони ҷанг диҳад ва ё беш аз 60 рӯз неруро дар ҷанг нигоҳ дорад. Ин Қонун дар пайи норизоятии мардуми Омрико аз ҷанги Вйетном ба тасвиби конгресси ин кишвар расид.Аъзоёни конгресс тарҳи онро ба сурати як Қатъномаи фаврӣ ба конгресс дода буданд.      фақру гадоӣ дар Афғонистон дар тобистони соли 2008     Ҳамин маҳдудият буд, ки давлати Ҷорҷ Буш барои ҳамлаи низомӣ ба Ироқ, ба додани гузоришҳое ба конгресс маҷбур шуд, ки баъдан маълум шуд, нодуруст ва сохта будаанд ва давлати вақти Ироқ таҳдиде барои Омрико набуд ва силоҳи куштори ҷамъӣ надошт ва қодир ба истеҳсоли он ҳам набуд. Соҳибназарон гуфтаанд, ки шиддат гирифтани амалиёти низомӣ дар Афғонистон ҳам, агар печидатар шавад ва бештар шиддат бигиранд, бояд бо монеъаҳои қонунӣ (дар Омрико ва сатҳи ҷаҳон) рӯ ба рӯ гардад. Бо изҳори ин соҳибназарон, ки гуфтаҳояшон дар расонаҳо инъикос шудааст, агар ҳадаф аз амалиёти низомӣ дар Афғонистон аз байн бурдани Бен Ладен ва гурӯҳи ӯ – Ал Қоида бошад; ин кор тибқи мавозини байналмилалӣ амре дохилӣ ва вазифаи пулиси кишвари марбут (Афғонистон) аст ва ниёз ба лашкаркашии НАТО надорад, ки чунин амалиёт боиси ворид омадани талафот ба ғайринизомиён ва вайронии тадриҷии кишвар хоҳад шуд. Баҳонаи давлати Маскав дар даҳаи 1980 аз лашкаркашӣ ба Афғонистон берун рондани муҷоҳидон буд ва мухолифони аслии ин лашкаркашӣ, ки ба даъвати давлати вақти Кобул сурат гирифта буд, ҳамин кишварҳои узви НАТО буданд. Идомаи амалиёти НАТО дар Афғонистон қонунӣ будани давлати Кобулро зери суол хоҳад бурд. Ин далелҳо, ки омилҳои Бен Ладен ҳодисаҳои 11 сентябри соли 2001–ро дар Омрико ба вуҷуд оварданд ва Омрико ҳақ дорад дар кишвари фақир ва ҷангзадаи Афғонистон, ки гуфта шудааст Бен Ладен дар он ҷо пинҳон шудааст вориди амалиёти низомӣ шавад, асоси ҳуқуқӣ надорад. Бештар касоне, ки ҳодисаҳои 11 сентябрро ба вуҷуд оварданд, шаҳрвандони давлати Саудӣ буданд, бо ин далел пас Омрико бояд дар кишвари Саудӣ ҳам вориди амалиёти низомии ба ин монанд шавад. Дар тӯли таърих ва бавежа дар қарни бистум шаҳрвандони бисёре аз давлатҳо дар кишвари дигар даст ба террор заданд, вале лашкаркашӣ сурат нагирифтааст. Шабакае, ки дар Русия фаъолият дошт, дар дигар кишварҳо чанд мақоми аршад, аз ҷумла Райиси Ҷумҳури Фаронсаро террор кард, вале қӯшункашӣ мушоҳида нашуд. Дар як мавриди тақрибан монанд дар шаҳри Сараево, ки давлати Утриш (Австрия) мехост дахолат кунад, дидем ки боиси ҷанги ҷаҳонии аввал шуд.      шубҳаомез аст, ки ҳадафи воқеии НАТО аз истиқрори низомӣ дар Афғонистон гирифтани Бен Ладен бошад(!), ки вазифаи пулиси маҳаллӣ аст, на танку чархболҳои неруи хориҷӣ     20 июли соли 1960 ва дар пайи вуруди чанд воҳид сарбози белгиягӣ ба Конго, Патрис Лумумба, Райиси давлати Конго аз давлати шӯравӣ хост, ки барои берун кардани белгиягиҳо ба он кишвар неру бифиристад. Конго, ки мустамликаи Белгия буд, ба наздикӣ ба Истиқлол расида буд ва ҳанӯз артиш надошт ва соҳибони белгиягии маъданҳои алмос, фармондорони яке – ду иёлати Конгоро, ки дорои алмос буданд, водор ба нофармонӣ карда ва ин амалиёт ба давлати Белгия баҳона дода буд, то ба Конго неру бифиристад. Давлатҳои узви НАТО пас аз дарёфти ин хабар, ки Лумумба аз Маскав дархости фиристодани неру кардааст, чунон ошуфта шуданд ва намоянда ба Маскав фиристоданд, ки ҷаҳон нигарони бархӯрди Шарқу Ғарб шуд. Давлати вақти Маскав, ки нисбат ба гузашта равиши мулоимтаре дар пеш гирифта буд, ба ҷои сарбоз, ба Лумуба ваъдаи ирсоли аслиҳа ва мусташори низомӣ дод, ки Чин дар ин маврид пешдастӣ кард ва аслиҳаи мавриди ниёзи Лумумбаро таъмин кард. Аммо ба маҳзи ин, ки Ғарб боварӣ ҳосил кард, ки Маскав ба Конго сарбоз нахоҳад фиристод, бинои мудохила дар Конгоро гузошт, ки сароғоз масъалаи Офриқо пас аз истиқлол ёфтани кишварҳояш шуд, масъалае, ки ҳанӯз дар ҳама ҷойи Офриқо ҳал нашудааст. Афғонистон Ироқ нест. Афғонистон ба баҳр роҳ надорад ва ба монанди Ироқ ҳамсоягонаш дӯстони НАТО нестанд.Минтақаҳои шимолу ғарбии Покистон патаннишин (паштун-афғоннишин) ҳастанд, ки бо давлати Исломобод робитаҳои чандон хубе надоранд. Фаромӯш нашавад, ки Чин ҳамсояи девор ба девори Афғонистон аст ва пешбинӣ шудааст, ки пас аз анҷоми бозиҳои олимпӣ дар муқобили шадид шудани дахолати низомии Ғарб бе вокуниш боқӣ нахоҳад монд. Ҳамчунин лозим аст, ки аъзои НАТО Қарордоди Париж (марбут ба ҷудо шудани Ҳирот аз Эрон) ва шароити онро бо диққат бихонанд.      Рӯзномаҳо ба муносибати кушта шудани як сарбози канадаӣ дар Афғонистон (акси самти чап дар боло) ин тасвирҳои нишондиҳандаи фақр ва вайронӣ ва кишти тарёк дар ин кишварро чоп карда буданд      Афғонистон саҳнаи таблиғоти интихоботии Омрико ҳам шуда ва 19 июли соли 2008 Обама номзади ҳизби демократ барои раёсати ҷумҳурии Омрико аз он кишвар боздид кард ва ваъдаи афзоиши неруҳои омрикоии мустақар дар Афғонистонро дод – ин акс, ӯро дар шаҳри Ҷалолобод ва дар канори Шерзой фармондеҳи Нангарҳор нишон медиҳад

Ҳадяи муаллиф Ин сайти мустақил ва озод, ҳадяи ночизи муаллифи он ба ҳамаи эрониён, эронитаборҳо ва порсизабонон аст, ки эшонро аз ҷон азизтар дорад; ва хидмате меҳанӣ ва омӯзишӣ, ки хидмат ба Меҳан, ҳамватанон ва эронитаборҳо як вазифа, рисолат ва қарзе аст, ки бояд шариф ва халалнопазир бошад ва дар роҳи анҷоми вазифаи меҳанӣ ниёз ба ҳимояти моддии эҳдоӣ набояд бошад ва нахоҳад буд. Интихоби мавзӯъ барои нигориш ва пешниҳод дар сайт назари шахсии муаллиф аст.